Ég á minningu frá því að ég var um 5 ára og var að byrja að læra að lesa. Ég man að ég var að lýsa því fyrir móður minni að það væri eins og stafirnir væru að fljúga. Hún hafði áður tekið eftir því að ég átti erfitt með að læra tölustafina og að ég væri hljóðvillt. Niðurstaða greiningar um 9 ára aldur var að ég ætti við sértæka námserfiðleika að stríða sem væru kallaðir dyslexia.
Sumir kannast betur við orðið lesblinda. Sjálf kann ég hins vegar betur við orðið dyslexia. Ég er sammála Jörgen Pind, prófessor í sálfærði við Háskóla Íslands, sem bendir á að orðið lesblinda vísar í það að fólk sé „blint“ á letur og það sé ekki lýsandi orð. Nýlegar rannsóknir benda nefnilega ekki til þess að dyslexia sé sjónræns eðlis. Dyslexia hefur hamlandi áhrif á lestur, stafsetningu og hjóðkerfisvitund fólks. „Hljóðkerfisvitund er hæfni til að meðhöndla hljóð tungumálsins á meðvitaðan hátt, segja til um rím orða og um einstök hljóð orðanna. Svo er að sjá sem talskynjun sé ekki háð því að hlustendur geti meðhöndlað málhljóðin með slíkum meðvituðum hætti en það er hins vegar nauðsynlegt þegar lesin er stafrófsskrift“. Dyslexia eða þroskafræðileg lesblinda er meðfædd og virðist vera arfbundin. Ekki er til nein „lækning“ við henni en hægt er að gera ýmislegt til að gera fólki auðvelda fyrir [1].
Það var visst áfall en á sama tíma léttir fyrir mig að fá dyslexiu greiningu. Sálfræðingurinn sem gerði greininguna, ítrekaði við mig að ég væri ekki heimsk en sagði að ég myndi þurfa að leggja mikið á mig til að ná bóklegum fögum í skóla. Ég lét lítið fyrir mér fara í grunnskóla og fæstir af kennurunum vissu hvað mér leið illa. Það var sannarlega ekki leikur að læra þessi bóklegu fög og mér leið oft eins og ég væri heimsk því formlega bóknámið var mér oftast mjög erfitt. Ég lagði mikið á mig fyrir námið í skólanum en árangurinn var ekki í samræmi við metnaðinn.
Ég vil hvetja þá sem vinna með börnum og unglingum að vera vakandi yfir þeim einstaklingum sem eru með dyslexiu. Þeir fá ekki oft að njóta sín í skólakerfinu. Margir sem eru með sértæka námserfiðleika eru með lágt sjálfsálit því formlegt nám reynist þeim oft erfitt og það reynist mörgum þungbært og niðurbrjótandi. Mikilvægt er að skapa þessum einstaklingum tækifæri til að finna hvar hæfileikar þeirra liggja. Fagfólk í frítímaþjónustu hefur kjörið tækifæri til að standa við bakið á þeim. Hvatning og skilningur skiptir miklu máli fyrir framtíð þessara barna og unglinga. Það þarf að byggja þau upp á markvissan hátt og gefa þeim tækifæri til þess að blómstra. Í því felst þjóðfélagslegur ávinningur.
Það er mikilvægt að standa vel við bakið á þeim því þessir einstaklingar hafa margt til brunns að bera. Algengt er að þeir sem eru með dyslexiu hafi öflugt ímyndunarafl og hugsi út fyrir kassann. Til gamans langar mig að nefna nokkra þekkta einstaklinga sem eru með dyslexiu: leikkonan Whoopi Goldberg, frumkvöðullinn Richard Branson, sjónvarpskokkurinn Jamie Oliver, kvikmyndaleikstjórinn Steven Spielberg, listamaðurinn Leonardo da Vinci og tónlistarmaðurinn John Lennon [2]. Ég vildi nefna þessa einstaklinga, því það getur verið hvatning fyrir þá sem hafa dyslexiu eða hafa skjólstæðinga með dyslexiu að sjá og heyra af fólki sem hefur glímt við það sama og þeir og náð framúrskarandi árangri.
Framan af árum samsamaði ég mér illa við textann í laginu „Það er leikur að læra“. Í mínum huga var sá leikur mér hvorki kær, skemmtilegur né auðveldur. Í félagsstarfi utan skólans fann ég hins vegar ýmsar sterkar hliðar á sjálfri mér, hliðar sem ég fékk löngun til að styrkja. Ég fann löngunina til að vita meira og meira, meira í dag en í gær. Í dag veit ég nokkuð vel hvar hæfileikar mínir liggja. Dyslexian mun hins vegar alltaf fylgja mér og ég mun alltaf þurfa að nýta mér aðstoð annarra og tækninnar við að skrifa og lesa. Smámsaman hef ég þó öðlast betri færni við lestur en það tekur á og ég verð oft þreytt við að lesa lengi. Með árunum hef ég líka lært og þróað með mér ýmiskonar námstækni sem ég nýti mér í námi og starfi. Í dag get ég því sagt að það er oft leikur að læra. Nú veit ég betur um hvað menntun snýst og veit að menntun er mun víðtækara hugtak heldur en ég vissi þegar ég var barn að kljást við fljúgandi stafina.
—
Halla Marie Smith
Heimildir:
[1] Jörgen Pind og Aldís Guðmundsdóttir. „Hvað er lesblinda? Er hægt að lækna hana?“ Vísindavefurinn, 2. maí 2001. Sótt 9. mars 2020. http://visindavefur.is/svar.php?id=1556.
[2] Helen Arkell. (2020). Sótt 14. mars 2020 af https://www.helenarkell.org.uk/about-us.php
